“Κλειδί” για τη βιωσιμότητα της παραγωγής και την ενίσχυση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της ποικιλίας Crimson οι βιοδιεγέρτες

Κ. Αλιφέρης, επίκουρος καθηγητής Γεωργικής Φαρμακολογίας, ΓΠΑ:«“Κλειδί” για τη βιωσιμότητα της παραγωγής και την ενίσχυση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της ποικιλίας Crimson οι βιοδιεγέρτες»

Αν και τα επιτραπέζια σταφύλια αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα εξαγώγιμα αγροτικά προϊόντα της Ελλάδας, οι απώλειες της παραγωγής από εχθρούς και παθογόνα, καθώς και η παρουσία υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων αποτελούν τροχοπέδη στην περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κωνσταντίνος Αλιφέρης, επίκουρος καθηγητής Γεωργικής Φαρμακολογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ), ερευνά μαζί με την ομάδα του την εφαρμογή σκευασμάτων βιοδιεγερτών στην καλλιέργεια επιτραπέζιων σταφυλιών της ποικιλίας Crimson, με σκοπό την ενίσχυση της βιωσιμότητας της παραγωγής και τη μείωση των εισροών. Στη συνέντευξή του στην «ΥΧ», μιλά για τα οφέλη και τα αποτελέσματα του έργου, καθώς και για την επίδρασή του στην παραγωγή και στην ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων στους αμπελώνες του Πήγασος Αγροδιατροφή ΑΣ.

Για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, η εταιρεία GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, ως φορέας συντονισμού, καθοδηγεί την Επιχειρησιακή Ομάδα BIO-CRIMSON, η οποία συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης «ΕΓΤΑΑ», στο πλαίσιο του Μέτρου 16 «Συνεργασία», και πιο συγκεκριμένα του Υπομέτρου 16.1-16.2, με στόχο να συμβάλει στην παραγωγικότητα και στη βιωσιμότητα της γεωργίας.

Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε για δύο χρόνια. Έχετε συγκεκριμένα αποτελέσματα και ποια είναι αυτά;

Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος BIO-CRIMSON, αξιολογήθηκε η χρήση δύο διαφορετικών βιοδιεγερτών (εκχυλίσματα φυκών και χουμικά οξέα) και ενός επαγωγέα άμυνας (λαμιναρίνη) στην επιτραπέζια ποικιλία Crimson, μέσω μεταβολομικής ανάλυσης GC/EI/MS. Η μεταβολομική ανάλυση αποτελεί καινοτόμο τεχνολογία και δίνει τη δυνατότητα μελέτης του μεταβολισμού των πρέμνων ως απόκριση στις επεμβάσεις βιοδιεγερτών.

Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, καθώς οι δραστικές ουσίες (δ.ο.) που εφαρμόστηκαν επηρέασαν τον μεταβολισμό των πρέμνων και ανέδειξαν τη θετική τους δράση, με τα εκχυλίσματα φυκών να έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση.

Τα πρέμνα, στα οποία εφαρμόστηκαν οι δ.ο., εμφάνισαν σημαντικά μεγαλύτερη ευρωστία, με πιο ανεπτυγμένο φυλλικό όγκο και ζωηρό πράσινο χρώμα σε σύγκριση με τα αψέκαστα, υποδηλώνοντας θετική επίδραση των σκευασμάτων στη γενική φυσιολογική κατάσταση των φυτών. Η εικόνα αυτή παρατηρήθηκε και στις μεταβολομικές αναλύσεις, με την ταυτοποίηση μεταβολιτών-βιοσημαντών, οι οποίοι έχουν κύριο ρόλο στη φυσιολογία και στους αμυντικούς μηχανισμούς των φυτών ως αντίδραση στις επεμβάσεις.

Όσον αφορά την καταπόνηση των φυτών λόγω της κλιματικής αλλαγής υπήρξε θετική επίδραση;

Ναι, υπήρξε θετική επίδραση στην καταπόνηση των φυτών, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι η καλλιέργεια ήταν ξηρική και, επομένως, εκτεθειμένη σε έντονο αβιοτικό στρες, όπως η έλλειψη νερού και οι υψηλές θερμοκρασίες. Τα πρέμνα που δέχτηκαν τις εφαρμογές ήταν πιο εύρωστα, με καλύτερη ανάπτυξη και ζωηρότητα.

Παρουσίαζαν, επίσης, μεγαλύτερη ομοιομορφία και σταθερότητα στην ανάπτυξή τους, κάτι που υποδηλώνει καλύτερη προσαρμογή στις δυσμενείς συνθήκες. Επιπλέον, καταγράφηκαν αλλαγές σε μεταβολίτες που είναι γνωστό ότι σχετίζονται με την αντίδραση των φυτών σε συνθήκες ξηρασίας και γενικότερα σε περιβαλλοντικές καταπονήσεις. Αυτοί οι μεταβολίτες υποδεικνύουν την ενεργοποίηση φυσιολογικών μηχανισμών προσαρμογής και άμυνας, γεγονός που δείχνει πως τα φυτά ανταποκρίθηκαν καλύτερα στο στρες των ξηρικών συνθηκών.

Επηρεάστηκε η ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος και αν ναι, πώς;

Ναι, η ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος επηρεάστηκε θετικά. Τα πρέμνα που δέχτηκαν τις εφαρμογές παρουσίασαν καλύτερη φυσιολογική κατάσταση και ήταν πιο εύρωστα, γεγονός που συνέβαλε στην ομαλή ανάπτυξη και ωρίμανση του καρπού. Η καλή θρεπτική και υδατική κατάσταση των φυτών, παρά τις ξηρικές συνθήκες, βοήθησε στη σταθερότητα της παραγωγής και ενίσχυσε ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως η ομοιομορφία, η σύσταση και πιθανώς η περιεκτικότητα σε σημαντικές ενώσεις.

Σε αρκετές περιπτώσεις, παρατηρήθηκε και βελτίωση στην εμφάνιση του καρπού, κάτι που είναι σημαντικό για την εμπορική του αξία. Επίσης, η ενεργοποίηση μηχανισμών άμυνας και προσαρμογής μέσω των σχετικών μεταβολιτών φαίνεται να συνέβαλε στην προστασία του φυτικού υλικού από παράγοντες καταπόνησης, στοιχείο που έχει θετικό αντίκτυπο και στην ποιότητα του τελικού προϊόντος.

Οι παραγωγοί έχουν στα χέρια τους κάποιο συγκεκριμένο πρωτόκολλο ή για το κάθε αμπέλι χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση;

Ναι, οι παραγωγοί έχουν στα χέρια τους ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο εφαρμογής, το οποίο λειτουργεί ως βάση καθοδήγησης και περιλαμβάνει τις βασικές κατευθύνσεις για τον χρόνο και τον τρόπο επέμβασης. Ωστόσο, επειδή κάθε αμπέλι παρουσιάζει τις δικές του ιδιαιτερότητες, όπως διαφορετικό μικροκλίμα, τύπο εδάφους, ηλικία πρέμνων και ιστορικό καλλιέργειας, το πρωτόκολλο αυτό δεν μπορεί να εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο παντού.

Είναι σημαντικό να αξιολογούνται οι τοπικές συνθήκες, ώστε να προσαρμόζεται κατάλληλα στις ανάγκες του κάθε αμπελώνα. Γι’ αυτό και δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη στενή συνεργασία με τους παραγωγούς και τους γεωπόνους, ώστε το πρωτόκολλο να εφαρμόζεται πιο στοχευμένα και εξατομικευμένα σε κάθε αμπελώνα, εξασφαλίζοντας έτσι καλύτερα και πιο σταθερά αποτελέσματα.

Θα συνεχίσετε την έρευνα στο συγκεκριμένο πεδίο;

Ναι, θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε στο πεδίο, στην καλλιέργεια της αμπέλου, βιοδιεγέρτες και καινοτόμες μεθόδους, οι οποίες θα αξιολογούνται με εφαρμογή μεταβολομικής. Στόχος μας είναι να διερευνήσουμε ενδελεχώς τη σχέση μεταξύ της φυσιολογικής κατάστασης των φυτών, των περιβαλλοντικών πιέσεων και της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος.

Παράλληλα, επιδιώκουμε την προσαρμογή των πρωτοκόλλων εφαρμογής στις συνθήκες κάθε αγροτεμαχίου, με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των φυτών και τη βιωσιμότητα της παραγωγής. Η αξιοποίηση της μεταβολομικής δίνει τη δυνατότητα παρακολούθησης με μεγαλύτερη ακρίβεια των επιδράσεων των παρεμβάσεων σε επίπεδο μεταβολισμού και λήψης τεκμηριωμένων επιλογών. Η συνέχεια της έρευνας θα μας επιτρέψει να τεκμηριώσουμε περαιτέρω τα οφέλη αυτών των παρεμβάσεων και να προσφέρουμε πιο στοχευμένες και αποτελεσματικές λύσεις στους παραγωγούς.

Γεωργία Καραχάλιου: «Ανθεκτικότερα και ποιοτικότερα τα σταφύλια χάρη στη χρήση βιοδιεγερτών»

Πώς η παραγωγός του ΑΣ Πήγασος από την ΕΟ BIO-CRIMSON ενίσχυσε τη φυσική αντοχή του φυτού και βελτίωσε το τελικό αποτέλεσμα.

Με σκοπό την ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση της παραγωγής επιτραπέζιων σταφυλιών μέσω της ανάπτυξης ενός σύγχρονου εξατομικευμένου προγράμματος φυτοπροστασίας της αμπέλου βασιζόμενου σε βιοδιεγέρτες, πραγματοποιήθηκε η πιλοτική εφαρμογή του έργου της επιχειρησιακής ομάδας BIO-CRIMSON στις αμπελοκομικές εκμεταλλεύσεις των παραγωγών-μελών του Πήγασος Αγροδιατροφή ΑΣ. Για την επίδραση που είχε η χρήση των βιοδεγερτών στα φυτά και στην παραγωγή της επιτραπέζιας ποικιλίας Crimson μιλά στην «ΥΧ» η Γεωργία Καραχάλιου, παραγωγός του ΑΣ Πήγασος από την ΕΟ BIO-CRIMSON.

Πόσο καιρό χρησιμοποιήσατε τους βιοδιεγέρτες μέσω του προγράμματος;

Το πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές του 2023. Άμεσα καταστρώθηκε το πλάνο για τη χρήση των βιοδιεγερτών. Έγινε χρήση τριών διαφορετικών σκευασμάτων στην καλλιέργεια του Crimson σε τρία διαφορετικά φαινολογικά στάδια. Παρόλο που το πρόγραμμα ολοκληρωνόταν το 2025, αποφασίσαμε να κάνουμε χρήση των σκευασμάτων και φέτος σε μια πιο ευνοϊκή χρονιά από άποψη καιρικών συνθηκών, για να εξετάσουμε εκ νέου τον αντίκτυπο που έχει στην παραγωγή μας.

Χρησιμοποιήσατε συγκεκριμένα σκευάσματα; Και αν ναι, ποια; 

Τα σκευάσματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν τρεις διαφορετικές κατηγορίες βιοδιεγερτών. Αρχικά, η λαμιναρίνη αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί εξαιτίας των αναγκών που παρουσιάστηκαν για ενίσχυση της ποιότητας των σταφυλιών. Το προϊόν που επιλέξαμε ήταν το Vacciplant. O επόμενος βιοδιεγέρτης ήταν τα χουμικά και φουλβικά οξέα για τη βελτίωση της φυλλικής επιφάνειας και την αύξηση της παραγωγής. Η χρήση του έγινε διαφυλλικά, όπως και της λαμιναρίνης. Τέλος, έγινε χρήση φυκιών ascophyllum nodosum για βελτιστοποίηση της ποιότητας του καρπού.

Πώς γνωρίζατε πότε και πώς πρέπει να τα χρησιμοποιήσετε;

Η χρήση των σκευασμάτων έγινε σε συνεννόηση με τον υπεύθυνο γεωπόνο σε συνάρτηση πάντα με τις ανάγκες του προγράμματος. Οι συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν πριν από την έναρξη της καλλιεργητικής περιόδου και προσαρμόστηκαν στις προκλήσεις τόσο των καιρικών συνθηκών όσο και της ασυνήθιστης πρωιμότητας.

Είδατε διαφορές στην παραγωγή σας; Ποια ήταν η επίδραση που είχε η χρήση βιοδιεγερτών στα φυτά και στην παραγωγή; 

Τις διαφορές μπορούμε να τις τοποθετήσουμε σε τρεις άξονες. Στον αντίκτυπο που έχουν στην παραγωγή, στα φυτά, αλλά και στην ποιότητα του καρπού. Αρχικά, φαίνεται να αυξήθηκε το βάρος του τσαμπιού, αλλά ταυτόχρονα επετεύχθη και μεγαλύτερη ομοιομορφία των ραγών πάνω στο τσαμπί, πράγμα που σημαίνει μεγαλύτερη εμπορευματική δύναμη.

Όσον αφορά το φυτό, παρατηρήθηκε μείωση του στρες από υψηλές θερμοκρασίες και εντονότερο πράσινο χρώμα στο φύλλωμα, δεδομένων των συνθηκών και της λειψυδρίας που υπάρχει. Τέλος, η ποιότητα του καρπού βελτιώθηκε, με το ομοιόμορφο χρώμα να κυριαρχεί και τα σκασίματα να έχουν μειωθεί αισθητά. Συμπερασματικά, τα σταφύλια έγιναν ανθεκτικότερα και ποιοτικότερα, πράγμα που οδήγησε σε επίτευξη καλύτερης ποιότητας και τιμής.

Θα συνεχίσετε τη χρήση των βιοδιεγερτών στην καλλιέργειά σας; 

Ναι, θα συνεχίσω τη χρήση βιοδιεγερτών στην καλλιέργειά μου, γιατί είδα ότι είχαν θετική επίδραση τόσο στην ποιότητα όσο και στη σταθερότητα της παραγωγής. Συγκεκριμένα, παρατήρησα πιο ομοιόμορφο και έντονο χρώμα στις ρώγες, μεγαλύτερο μέσο μέγεθος καρπού και, γενικά, καλύτερη εμπορική ποιότητα, στοιχεία που τελικά βοήθησαν να πωληθεί το προϊόν σε καλύτερη τιμή.

Παράλληλα, τα φυτά έδειξαν μεγαλύτερη αντοχή σε περιόδους έντονου θερμικού ή υδατικού στρες, κάτι που τα τελευταία χρόνια είναι όλο και πιο σημαντικό λόγω των ακραίων καιρικών συνθηκών. Από οικονομική άποψη, το κόστος αγοράς και εφαρμογής των βιοδιεγερτών καλύφθηκε από την καλύτερη τιμή και την υψηλότερη ποιότητα της παραγωγής. Γι’ αυτόν τον λόγο, θεωρώ ότι αξίζει να παραμείνουν στο πρόγραμμα λίπανσης και θρέψης που εφαρμόζω ως ένα χρήσιμο εργαλείο που ενισχύει τη φυσική αντοχή του φυτού και βελτιώνει το τελικό αποτέλεσμα.